Sidan musikken i tida før og under
andre verdskrig hadde blitt brukt som eit verkemiddel for nazistane
ville kunstnarar bryte med det tradisjonelle tonale musikkspråket.
Stikkord er serialisme, minimalisme, klangflatemusikk, fusjon mellom
klassisk og rytmisk musikk.
Serialisme er ein tenkemåte i eit
fagmiljø av komponistar, miljøet oppsto rundt sommarskulen i
Darmstadt på slutten av 1940-talet byrjinga av 1950-talet. I den
utbomba tyske byen Darmstadt møttes unge komponistar for å lære
meir. Denne «tenkjemåten» prega musikklivet i Europa i nesten 20
år. Det var Arnold Schönberg som opprinneleg var først ute, då
han på 1920-talet jobba med atonalitet og utvikla 12-tonesystemet.
Deretter braut både han og fleire andre desse reglane og laga seg
nye reglar, men ideen var unnfanga. I 1944 kom den franske
komponisten Olivier Messiaen med ei vidareutvikling – også tonen
sin varighet var ein del av seriane ein brukte.
Denne utviklinga heldt fram, mot
slutten av 1950-talet var det endå fleire delar/komponentar i
musikken som blei serialisert. Musikken blei i stor grad påverka av
tekniske framsteg, med nye elektroniske medier kunne ein gjere
musikken endå meir komplisert, vende og vri på den i større grad.
Til dømes brukte ein lydband. Pierre Boulez og Karlheinz Stockhausen
er rekna som nokon av dei viktigaste komponistane. Dei var beggje
inspirert av Schönberg, Webern og Messiaen.
Karlheinz Stockhausen var ein tysk komponist som blei utdanna i Köln og hos den franske komponisten Olivier Messiaen med andre. Han jobba som professor i komposisjon ved musikkhøgskulen der etterkvart, men jobba først lenge som kunsterisk leiar ved radiohuset i Köln.
Framsto som orignal og omdiskutert på
byrjinga av 1950-talet. Han laga sine eigne reglar/vidareutvikla den
serielle musikken, og tok også i bruk elektronikk, mellom anna var
han ein av dei første som skreiv musikk med bevegelege klangar.
Dette fekk ein til ved at ulike klangkjelder var plassert på
bestemte plassar rundt om i rommet. (Gesang der Jünglinge, 1955).
Til verdensutstillinga i 1970 i Osaka så fekk han realisert draumen
om ein globusforma sal der musikken skulle framførast.
Gesang der Jünglinge:
I Klavierstück XI frå 1956 så er dei
19 tonegruppene i verket notert på eit stort ark – og dei kan
framførast i kva rekkjefølgje som helst.
Klavierstück XI:
Kreuzspiel(1951), debutverket til
Stockhausen:
Pierre Boulez er ein fransk komponist
som frå midten av 1950-talet blei rekna som ein av dei leiande
avantgarde-komponistane. Mot slutten av 1960-talet tok mange
komponistar til å syns at serialismen var for restriktiv med alle
reglane, Boulez lurte på om serialismen var blitt overflødig.
Inntoget av alle dei nye hjelpemidla hadde gjort klangbildet større,
og aleatorikken(tilfeldighetsmusikken) gjorde at ein kunne
eksperimentere på ein annan måte.
Arne Nordheim
I Norge er Arne Nordheim ein sentral
person. Han vart fødd i Larvik i 1931, og han kom eigentleg til Oslo
for å studere orgel, men under ein konsert med musikk av Gustav
Mahler i 1949 blei han så bergtatt at han etter det satsa på
komposisjon. Han har hatt stor betydning for samtidsmusikken i Norge.
Frå 1982 fekk han bu i statens æresbolig for kunstnerar, «Grotten»
i Oslo. Han blei mest kjent for orkesterverka sine, men allereie i
1956 vakte han stor merksemd med sin strykekvartett nr. 1. Utover på
1960-talet eksperimenterte han meir og meir med elektroniske
verkemiddel.
Epitaffio frå 1963:
Minimalisme
Terry Riley amerikansk komponist som
også var inspirert av indisk musikk, på 1960-talet foretok han
mange studiereiser til India. Stykket hans «In C» frå 1963.
Phillip Glass – amerikansk komponist
som er sterkt knytt til minimalisme innanfor klassisk musikk, mest
aktuell når ein snakkar om dei siste 25 åra av 1900-talet.
Minimalistisk harmonikk. «Glass Works». Har og skrive ein del
filmmusikk.
John Cage er eit viktig namn i
kunstmusikken. Han eksperimenterte masse med klangar og rytme, med
piano innstilt på ulike måtar, og med begrepet musikk. Hjalp fram
nokre av dei som starta performance-kunstsjangeren.
Kjelder:
Ingen kommentarer:
Legg inn en kommentar